Folik asit (Folat, Vitamin B9), insan vücudunda hücrelerin gelişimi ve işlevlerini yerine getirme sırasında kullanılan, aynı zamanda kırmızı kan hücreleri yapımında işe yarayan bir vitamindir. Gebelik sırasında folik asit kullanılırsa anne karnındaki bebeklerde özellikle sinir sistemiyle ilgili sakatlıkların görülme şansı azalır.
Folat, koyu yeşil yapraklı olan ıspanak, kuşkonmaz, Brüksel lahanası gibi sebzelerde, fasulye, barbunya, bezelye ve fındıkta bulunur. Ayrıca portakal, limon, muz, karpuz ve çilekte folat bulunur. Bazı ülkelerde unlu mamüllerin üretimi sırasında folik asit kullanılır, böylece bu gıdaların besleyici gücü artırılmış olur.
Vitamin B9, Folat ve Folik Asit
Günlük konuşma dilinde çoğu zaman folik asit, folat ve vitamin B9 sözcükleri eş anlamlı olarak kullanılır fakat bunlar arasında fark olduğunu bilmemiz gerekli. Vitamin B9 karşımıza iki tür molekül olarak çıkabilir; folat ve folik asit. Vitamin B9, gıdalarda folat molekülü biçiminde bulunur. Folik asit ise sentetik olarak üretilmiş vitamin B9 molekülüdür ve tablet veya diğer biçimlerde ilaç olarak kullanılabilir. Özellikle gebelik sırasında gıda alınımı sırasında folat yetersizliği olduğu düşünüldüğü durumlarda ek olarak folik asit kullanılarak bu eksiklik kapatılmaya çalışılır.
Folat Eksikliği Belirtileri
Yetişkinlerde ve çocuklarda dengesiz beslenme veya sindirimi etkileyen hastalıklar nedeniyle folat eksikliği ortaya çıkabilir. Folat eksikliği durumunda öncelikle kansızlık (anemi) oluşabilir, buna bağlı olarak halsizlik, dikkat bozukluğu, baş ağrısı, kalpte çarpıntı, kulakta çınlama ve nefes darlığı görülebilir. Folat eksikliği ağızda yara veya ciltte, tırnaklarda ve saçlarda renk bozuklukları yaratabilir.
Gebelik öncesi dönemde veya gebelik sırasında folat eksikliği olması sadece anneyi değil anne karnındaki bebeği de etkileyebilir. Bebeklerde folat eksikliğine bağlı olarak sinir sistemine bağlı sakatlıklar, yani nöral tüp defektleri görülebilir. Bu hastalık grubunda bebeğin bel kemiğinde (omurga) açıklık olması, belinde veya başının arkasında içinde sıvı olan bir kese görülmesi (ensefalosel, meningosel, meningomyelosel) ve bebeğin başında sıvı toplanması (hidrosefali) görülebilir.
Folat Eksikliğinin Önlenmesi
Folat eksikliği erişkinlerde öncelikle uygun gıdaların tüketilmesi ve dengeli beslenme ile önlenebilir. Çocuklarda ve gebe kadınlarda folat eksikliği konusunda daha etkili ve hızlı bir tedavi için folik asit tabletleri kullanılmalıdır. Folik asit tabletleri gebelik sırasında kullanılırsa bebeklerde olabilecek nöral tüp defektlerinin yaklaşık yarısı önlenebilir. Folik asit tabletleri bir kadın tarafından gebelik olmadan en az altı ay önce kullanılmaya başlanırsa bebekte nöral tüp defektleri görülme şansı %75 kadar azalacaktır.
Folik asit günümüzde bilindiği kadarıyla bebeklerde doğuştan olan sakatlıkların görülme sıklığını azaltan tek vitamindir. Folik asit kullanımı ile yenidoğan bebeklerde nöral tüp defektlerine ek olarak başka sakatlıkların, örneğin doğuştan kalp hastalıkları ve yarık dudak gibi sakatlıkların görülme şansını azaltabileceğini gösteren bilimsel çalışmalar vardır. Folik asitin etkileri hakkında yapılan bilimsel araştırmalar sayesinde folik asitin yararlı etkileri konusunda gelecekte çok daha fazla bilgi ortaya çıkacak gibi görünüyor.