Her aile istediği sayıda ve istediği zaman çocuk sahibi olmak ister. Bu amaçla kadın ve erkekler için çok değişik yöntemler kullanılabilir, en uygun gebelikten korunma yöntemi en güvenli ve en az yan etkili olanıdır.
İstatistiklere göre Türkiye’de gebeliklerin yaklaşık yarısı istenilmeyen bir zamanda olmakta, yarıdan fazla kadın ise koruma oranı yetersiz olan geleneksel yöntemlerle korunmaya çalışmaktadır. Türkiye’de her yıl yaklaşık 2000 kadın gebelik, doğum ve lohusalık hastalıkları nedeniyle yaşamını kaybetmektedir. İstenmeyen gebeliklerden korunma yöntemlerinin etkili kullanılmasıyla sadece aileler değil bütün toplum daha sağlıklı bir yapıda oluşacaktır.
Doğum Kontrol Hapları
Doğum kontrol hapları istenmeyen gebelikten korunma amacı ile ağızdan günde bir tablet alınarak kullanılır. Doğum kontrol hapları ilk defa başlandığında kutudaki ilk tablet adetin ilk günü alınır. Çoğu doğum kontrol hapı kutusu içinde 21 tablet bulunur, bunlar her gün bir tablet olarak kullanılır ve tabletlerin bitiminde yedi gün ara verilir. Bu ara verilme sırasında çoğunlukla birkaç gün sonra adet başlar. Daha sonraki kutunun ilk tabletine başlangıç yedinci günde olmalıdır. Doğum kontrol haplarının kullanımına başlanmasıyla baş ağrısı, mide bulantısı, memelerde hassasiyet, kilo artışı ve düzensiz kanamalar gibi yan etkiler ortaya çıksa bile ilaç kullanımının devam edilmesiyle bunlar çoğunlukla azalır.
Spiral
Spiral (Rahim İçi Araç, RİA) kadınlarda rahim içine yerleştirilerek istenmeyen gebeliklerden korunmakta kullanılan bir yöntemdir. Başlangıçta spiral normal bir adetin ikinci veya üçüncü gününde bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından ağrısız bir biçiminde yerleştirilir. Spiral rahim içinde yabancı cisim etkisi yaratarak ve içerdiği bakırın etkisiyle döllenmiş yumurtaların rahim içine yerleşmesini engelleyerek koruyucu olmaktadır. Bakır yerine yavaş olarak hormon salgılayan spiral türleri de vardır. Spiral türleri genellikle beş yıl süre ile etkilidir.
Üç Aylık İğneler
Gebelikten korunma için kullanılan üç aylık iğne progesteron hormonunun yağlı eriyiğidir. Üç aylık iğne adetin başlangıcından itibaren ilk üç gün içinde kullanılır. Bunun etkili korunma süresi üç ay kadar sürer ve enjeksiyon düzenli olarak her üç ayda bir yapılmalıdır. Üç aylık iğne kullanım kolaylığı ve maliyetlerinin azlığı nedeniyle tercih edilebilir. Bu yöntemin yarattığı en önemli sorun uzun süreli kullanımlar sırasında adet düzensizliği yaratmasıdır. Bundan korkulmamalı şüpheli durumlarda gebelik testi yaptırarak ilaç kullanımına devam edilmelidir.
Kondom
Erkekler için istenmeyen gebeliklerden korunma için önerilen en güvenilir yöntem kondom (prezervatif, kılıf) kullanımıdır. Kullanımı cinsel temas sırasında erkek cinsel organının sertleştiği sırada üzerine takılması ile olur. En uç kısımda meninin dolması için bir miktar boşluk bırakılmalıdır. Kondom üzerinde sperm öldürücü bir madde olduğundan her seferinde yeni bir kondom kullanılmalıdır. Kondom kullanımı ile cinsel ilişki yoluyla bulaşan hastalıkların, örneğin vajinitler, Gonore hatta rahim ağzı kanseri görülme sıklığı azalmaktadır. Basit ve ucuz bir yöntem olmasına rağmen kondomun güvenilirliği diğer yöntemlere göre daha azdır. Kondom acil durumlarda çabuk bir gebelikten korunma gerektiğinde tercih edilebilecek bir yöntemdir. Ayrıca kondomun kadında ve erkekte orgazmın oluşmasını bir miktar geciktirmesi de istenilen bir etki olabilir.
Kordonların Bağlanması (Tuba Ligasyonu)
Karından yapılan küçük bir operasyonla rahmin her iki yanında bulunan kordonların kapatılması yöntemidir. Kordonların bağlanması için laparoskopi denilen ışıklı bir alet kullanılabilir veya küçük bir kesi ile (mini laparotomi) normal ameliyatlar gibi yapılabilir. Kordonların bağlanması ayrıca sezaryen doğum, yumurtalık kisti veya dış gebelik ameliyatı gibi başka bir operasyon sırasında yapılabilir. Tuba ligasyonu yapılması için küçük bir operasyon yapılmasını gerektirse de çok güvenilir ve yan etkisi olmayan bir yöntemdir. Bu yöntemin çoğunlukla geri dönüşü yoktur bu yüzden çocuk isteği olmayacak yaştaki (özellikle 35 yaş sonrası) ve çocuk sayısı yeterli kadınlara yapılmalıdır.
Diğer Gebelikten Korunma Yöntemleri
Başka yöntemler güvenilir değildir ve cinsel ilişki sırasında kullanımları zordur. Bu yöntemler önerilmemekle beraber bazı çiftler tarafından etkili bir biçimde kullanılabilmektedirler. Geri çekme yönteminde erkek cinsel ilişki sırasında boşalma olmadan penisini geri çeker ve dışarı boşalır. Bu yöntem çok sık kulanılsa da bazen engellenemeyen boşalmalar olabildiğinden hiç güvenilir değildir.
Takvim yöntemi kadınlarda yumurtlama zamanının tahmin edilmesine dayanır. Normalde yumurtlama beklenen adet tarihinden 13-14. gün öncesinde oluşur. Yumurtlamanın izlenmesi ayrıca vücut ısısı takibi ile yapılabilir. Sabah uyanır uyanmaz kesinlikle ayağa kalkmadan koltuk altından vücut ısısına bakılır. Bunu yapabilmek için dereceyi önceden yatağın yakınına koymalısınız. Vücut ısısı yumurtlama döneminde 0.5 derece Celcius yükselir. Bu dönemde cinsel ilişki yapılmazsa veya uygun bir koruyucu yöntem kullanırsa istenmeyen gebelik engellenebilir. Bazen yumurtlama beklenen tarihte olmaz, bu nedenle takvim yöntemi başarısız olabilir ve istenmeyen gebelikler ortaya çıkabilir.
Cinsel İlişki Sonrasında Korunma
Eğer etkili bir korunma yöntemi kullanmıyorken şüpheli bir cinsel ilişki olursa tamamen çaresiz değilsiniz. Böyle bir durumda hemen doktorunuzla görüşerek uygun yöntem konusunda bilgi alın. Cinsel ilişki sonrasında korunma için en yaygın uygulanan yöntem ertesi gün hapı kullanmaktır. Bu hapı reçete ile herhangi bir eczanede bulabilirsiniz, ilacı kullanırken bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanının önerilerine ve ilaç içindeki prospektüste yazılanlara uymaya çalışın.
Cinsel ilişki sonrasında gebelikleri önlemek için kullanılan diğer bir yöntem de spiral takılmasıdır. Bu yöntem yaygın olarak kullanılmasa da ertesi gün haplarından daha etkili bir biçimde istenmeyen gebeliklerden koruyabilir. Bu iki yöntem oldukça etkili olsa da istenmeyen gebelikleri kesin olarak engellemezler. Bu yüzden cinsel ilişki sonrası koruyucu yöntemlere güvenmek yerine önceden doğum kontrol hapı kullanarak veya spiral taktırarak korunmanız en iyisi olacaktır.
İstenmeyen Gebelik Oluşursa
Bazen ne kadar dikkat edilse de istenmeyen gebelikler oluşabilir. Gebelik durumu kesinleşirse yani gebelik testi ve kadın hastalıkları ve doğum uzmanı muayenesi ile kanıtlanırsa bu durumda gebeliğin sonlandırılması için tek güvenilir çözüm kürtaj yapılmasıdır.
Gebelikler, piyasada bulabileceğiniz ağızdan kullanılan veya iğneler gibi ilaçlar ile düşmez, yani sonlanmaz. Bu ilaçların etkisi ile bazen biraz kanama olması bazen kadınları yanıltır, düşük olduğunu düşünürler. Bu yüzden istenmeyen gebelik olduğunda mutlaka bir uzman doktora danışarak karar vermelisiniz.