Bir yıl içinde istediği halde çocuk sahibi olamayan çiftlerin sayısı yaklaşık olarak bütün ailelerin %15’i kadardır. Çocuk olmadığında doktorlar araştırmalara başladığında bu ailelerin %30’unda sorunun erkekte olduğunu görülür.
Bazı ailelerdeki hem kadın hem de erkekte sorunun olduğu %20 oranını da buna eklersek kısırlık durumlarında erkeklerin payı %50’ye çıkacaktır. Bu durum kısırlık durumlarında toplumun ve erkeklerin bildiklerinin ne kadar yanlış olduğunu gösterir. Kısırlık durumlarında eskiden beri genel olarak erkeklerin rolü toplum tarafından sıklıkla hafifsenmektedir.
Erkekte Kısırlık İçin Değerlendirme
Çiftlerde çocuk olmaması sorunu olduğunda erkeklerin bu konudaki öneminin en az kadınlar kadar olduğunu bilmemiz gereklidir. Bu yüzden çocuğu olmayan bir çift bir sağlık kuruluşuna başvurduğunda öncelikle erkeğin durumunun değerlendirilmesi gerekir. Değerlendirme ilk olarak eski hastalıklar, ameliyatlar, çocuk sahibi olma durumu ve sürekli kullanılan ilaçlar gibi konulardaki sorularla başlayacaktır. Daha önceden cinsel ilişki yoluyla bulaşan bazı hastalıkları geçirmiş olmak sperm taşıyan kanallarda tıkanıklıklara neden olabilir. Şeker hastalığı olması da penisin sertleşmesini engelleyerek erkeklerde kısırlığa neden olabilir. Fıtık ameliyatı veya trafik kazası gibi nedenlerle testis ve etrafındaki organların hasarı sperm sayısının düşmesine neden olabilir.
Bu arada belki şimdiye kadar bilmiyordunuz ama alkol, uyuşturucu madde ve özellikle sigara kullanımı sperm hareketlerini azaltıp, spermlerin yumurta hücresi içine girmesini zorlaştırır. Bu durum çiftlerin her ikisinin de alkol veya sigara kullandığında daha etkili olacaktır. Çocuğu olmayan çiftlere ilk önerilerden biri de bu kötü alışkanlıklardan kurtulmak olmalıdır.Bu arada erkeklerdeki meslekle ilgili bazı durumların yine sperm sayısını azaltacağını bilmemiz gerekir. Sıcak ortamda çalışan fırıncılık veya işçilik gibi mesleği olan veya jokeylik gibi sıkı giysiler giyen erkeklerde sperm sayısının azalabildiği görülmüştür. Bunun yanında işyerinde gergin bir ortamda çalışan erkeklerde cinsel ilişki sıklığı düşecektir hatta yapılan bilimsel çalışmalarda buna ek olarak sperm sayısının da azaldığı gösterilmiştir.
Erkekte Kısırlık Durumunda Muayene
Geçmişteki olaylarla ilgili bilgi toplama işlemi bittikten sonra muayene gereklidir. Bu muayene genellikle bir üroloji (bevliye) uzmanı tarafından yapılacaktır. Bu muayenede ilk olarak erkeğin cinsel gelişiminin tamamlandığına bakılır. Erkeklerde kısırlık bazen cinsiyet hormonlarının az salgılandığı ve erkek cinsel organlarının yetersiz geliştiği durumlarda görülmektedir. Muayene sırasında testislerin sayısı, boyutları ve etrafındaki organların yapısı anlaşılmaya çalışılır. Gereğinden büyük veya küçük testisler dikkatle incelenmelidir.
Bu arada belki şimdiye kadar bilmiyordunuz ama alkol, uyuşturucu madde ve özellikle sigara kullanımı sperm hareketlerini azaltıp, spermlerin yumurta hücresi içine girmesini zorlaştırır. Bu durum çiftlerin her ikisinin de alkol veya sigara kullandığında daha etkili olacaktır. Çocuğu olmayan çiftlere ilk önerilerden biri de bu kötü alışkanlıklardan kurtulmak olmalıdır. Bu arada erkeklerdeki meslekle ilgili bazı durumların yine sperm sayısını azaltacağını bilmemiz gerekir. Sıcak ortamda çalışan fırıncılık veya işçilik gibi mesleği olan veya jokeylik gibi sıkı giysiler giyen erkeklerde sperm sayısının azalabildiği görülmüştür. Bunun yanında işyerinde gergin bir ortamda çalışan erkeklerde cinsel ilişki sıklığı düşecektir hatta yapılan bilimsel çalışmalarda buna ek olarak sperm sayısının da azaldığı gösterilmiştir.
Erkekte Kısırlık Sorununda Yapılacak Tetkikler
Erkeklerin çocuk yapma kapasitesini anlamakta doktorlara en yardımcı tetkik sperm sayımıdır. Sperm sayımı (spermiogram) 4-5 gün süreli bir cinsel perhiz döneminden sonra kendi kendini tatmin (mastürbasyon) yöntemiyle meninin boşalmasını sağlayarak yapılır. Meninin toplam hacmi, sperm sayısı, spermlerin yapısı ve hareketliliği bu tetkikin gösterdiği en önemli ölçümlerdir. Hacmin küçük olması, sperm sayısının gereğinden fazla veya az olması veya sperm yapısının bozuk olması ve hareketlerinin az olması istenmeyen durumlardır.
Spermiogram yanında sperm üretimiyle veya erkek cinsellik özelliklerinin gelişmesiyle ilgili bazı hormonların tetkiki de yapılır. Bu tetkikler sonrasında hormonların düzeyinde bir yetersizlik görülmesi tanıya yönlendirecek önemli bir bulgu olacaktır. Erkeklerde kısırlık nedeni araştırılırken sık yapılan muayenelerden biri ultrason ile bakılmasıdır. Ultrason muayenesi ile tetstisler ve etraflarındaki yapılar, örneğin damarlar, incelenir. Ultrason ile tanı konabilen varikosel adlı damarların genişlemesi hastalığı sperm sayısının düşük olmasına neden olur. Şüphelenildiği durumlarda kromozom analizi ile genetik hastalıkların taranması da uygun olacaktır.
Erkekte Kısırlık Tedavisi ve Önlemler
Erkeklerde kısırlık yapabilen çok fazla neden olduğu için tek bir tedavi yöntemi de olmayacaktır. Belki de ilk yapılması gereken daha önce bahsettiğimiz mesleki ve zararlı alışkanlıklarla ilgili sorunların aşılması olacaktır. Şeker hastalığı veya bir ilaç kullanımı nedeniyle sertleşme sorunu yaşayan erkeklerde Viagra veya benzerleri kullanımı çoğunlukla işe yarayacaktır. Sperm sayısının düşük olduğu durumlarda suni dölleme (artifisyel inseminasyon) başlangıçta yapılabilecek en basit tedavi yöntemlerinden biridir. Bu birkaç defa denendikten sonra bir sonuca ulaşılamazsa tüp bebek yöntemlerine başvurulabilir. Bu yöntemde spermler doğrudan kadın yumurta hücresi (ovum) içine yerleştirildiği için başarı şansı daha yüksek olacaktır. Sperm sayısının çok az veya sıfır olduğu durumlarda da testisten biyopsi yöntemiyle alınan dokulardan sperm elde edilmesi son zamanlarda bir çok tüp bebek merkezinde uygulanan bir yöntemdir.