Menopoz Nedir? – Kadınların doğurgan olduğu dönem sırasında yumurta hücrelerinin sayısı giderek azalır ve sonunda 45-55 yaşları arasında sıfıra inmesiyle adetler sonlanır. Kadınlarda bu duruma yani belli bir yaşta yumurtlamanın ve adetlerin sonlanmasına “menopoz” denir.
Bir kız bebek doğduğunda yumurtalıklarında yaklaşık iki milyon adet yumurta hücresi vardır. Bu hücrelerin sayısı bebek büyüdükçe giderek azalır ve adet görme yaşı geldiğinde yaklaşık 300.000’e düşer. Kız çocukları genellikle 12-13 yaşlarına geldiklerinde her ay adet görmeye başlar ve bu yumurta hücrelerinin biri, ikisi ya da nadiren üçü “yumurtlama” (ovülasyon) denilen olay sırasında dışarı atılır.
Menopoz Nasıl Olur?
Menopoz çoğunlukla kısa sürede ortaya çıkan bir durum değildir. Menopoz öncesi dönemde yumurtlama durumunda aksama görülebilir yani adetler düzenli olsa da bazı dönemlerde yumurtlama olmayabilir. Bunun yanında adetlerde beş günden daha uzun olmak üzere düzensizlikler olabilir. Menopozun ilk belirtileri 50 yaş civarında adetlerin azalması ve düzensizleşmeye başlaması olabilir. Bu durum menopozun ciddi yan etkileri oluşmasına neden olmaz hatta gebelik için engel bir duyum değildir.
Bunun yanında bu bahsettiğimiz sorunları özellikle genç yaştaki kadınlarda “erken” menopoz belirtisi olarak kabul etmemek gerekir. Bir kadının menopoz dönemine girdiğini kabul etmemiz için 50 yaşını geçmesi ve en az bir yıl boyunca hiç adet görmemesi gereklidir. Ailesinde erken menopoza giren bireyler olan, zayıf veya sigara içen kadınlar daha erken yaşta menopoza girebilirler. Menopoz hakkında bir kuşku varsa kadınlarda adet görmeyi sağlayan hormonların serumdaki düzeylerine bakılarak daha kesin tanı konulabilir.
Menopoz Belirtileri
En sık görülen ve belki de menopoz döneminin ilk günlerinde en çok sorun yaratan yakınma sıcak basmasıdır. Bunun nedeni kadınlık hormonunun azalmasıyla merkezi sinir sisteminde bulunan vücut sıcaklığı ayarlama sisteminin bozulmasıdır. Sıcak basmasıyla birlikte yüzde kırmızı renk değişimi ve vücudun üst kısmında kızıl lekeler, baş ağrısı, terleme, çarpıntı, baş dönmesi ve bazen titreme görülebilir. Geceleri terleme ve uykusuzluk görülebilir, bu tip yakınmalar bazen kısa sürede bazen de dört yıla kadar uzayabilen dönemde yok olabilir. Menopoz başlangıç döneminde ruhsal çökkünlük, unutkanlık veya ruhsal durumda dengesizlik de sık görülür.
Menopoz Bir Hastalık Durumu Değildir
Menopoz bir hastalık durumu değildir kadının yaşamında karşılaştığı doğal bir durumdur fakat menopozla birlikte başlayan bazı yakınmalar gerçekten çok can sıkıcı olabilir. Menopozda yumurtalıklardan kadınlık hormonu (estrojen) salgısının sona ermesiyle kadınların vücutlarında da bazı değişiklikler olmaya başlar. Menopozda görülen yakınmaların çoğu için, kadınlık hormonu düzeyinin azalması ve bunun hem kadının vücudu hem de merkezi sinir sistemi üzerindeki etkisi sorumludur.
Menopoz sonrasında cinsel yaşam eskiden olduğu gibi devam edebilir. Toplumda belli bir yaştan sonra cinselliğin olmayacağı hatta utandırıcı bir durum olduğu konusunda yanlış bir inanış vardır. Buna rağmen ileri yaşa geldiği halde cinsel ilişkiyi devam ettiren evli çiftler vardır. Menopozda cinsel ilişkiyi zorlaştıran konu psikolojik veya toplumsal konular değil erkeklerdeki sertleşme sorunları veya kadınlarda vajinada kuruluk olmasıdır. Bu sorunların üstesinden gelmek için erkekler sildenafil (Viagra®) veya benzerleri ve kadınlar uygun bir kayganlaştırıcı krem kullanabilir. Doktorunuz bunun için kullanacağınız ilaçların veya kremin seçimi konusunda size yardım edecektir.
Menopozda Geç Dönemde Oluşan Sorunlar
Menopozda vücutta kadınlık hormonu eksikliğinin bir sonucu olarak ayrıca geç dönemde de bazı rahatsızlıklar oluşabilir. Kadınlık hormonu kadınlarda sadece adet düzeni veya gebelik açısından değil cinsel organların gelişimi ve işlevlerinin düzgün olmasından sorumludur. Memelerin gelişimi, kadın tipi kıllanma, rahim, vajina ve idrar yollarının sağlığı bu hormonun göze pek batmayan görevlerinden bazılarıdır.
Menopoz başlangıcıyla birlikte vajinada kuruluk ve iltihabi hastalıklar yani vajinitler ilk yakınmalar olabilir. Bunun yanında saçlarda incelme ve dökülme kadınları oldukça üzen sorunlardan biridir. Menopozda idrar yollarında iltihabi hastalıklar örneğin mesane iltihabı (sistit) daha sık görülür, hatta ileri dönemlerde vücudun bu kısmında hormon etkisinin azalmasından dolayı biçim bozuklukları görülebilir. Bu nedenle ileri dönemlerde bazı kadınlarda rahimde ve idrar yollarında sarkmalar oluşabilir.
Menopoza girilmesinden ortalama beş yıl sonrasında da kemik erimesi ve kalp hastalıkları kadınların sağlığını tehdit etmeye başlar. Kadınlık hormonunun azalmasıyla kemik içinde yeni kemik üretimi azalır ve özellikle omurga ve bacak kemiklerinde kemik erimesi nedeniyle küçük kırıklar başlayabilir. Kemik erimesi zayıf, beslenmesi bozuk ve spor yapmayan kadınlarda daha fazla olur. Kadınlar menopoza gelinceye kadar ciddi bir kalp veya damar hastalığı geçirmezler. Bu kadınlık hormonunun kadınlarda damarları koruyucu etkisine bağlıdır. Menopozla birlikte bu konuda risk aynı yaş erkeklerde olduğu gibi yükselir ve bazı kadınlarda kalp ve damar hastalıkları başlar.
Menopozda Tedavi ve Önlemler
Menopozda ortaya çıkan sorunların bazılarını önlemek için basit önlemler yeterli olabilir. Örneğin menopozda beslenme kurallarına dikkat ederek kemik erimesi ve bağırsak sorunları azaltılabilir. Menopoz bir kez oluştuğunda ilaçlarla veya başka yöntemlerle tekrar normal adetlerin başlatılamaz veya belirtiler tamamen yok edilemez. Bunun yanında ileri yaştaki kadınlarda uzun süre boyunca dışarıdan verilen kadınlık hormonu yan etkiler ortaya çıkarabilir, bu yüzden ilaç tedavisi sadece çok gerekli olduğu zamanlarda tercih edilmelidir.
Menopozda yapılan ilaç tedavilerinin kadın sağlığı açısından iki tür yararı olacaktır. Bunlardan birincisi sıcak basması ve terleme gibi kadınları zor durumda bırakan yakınmaların azaltılmasıdır. Bunun için gerekli kontroller ve takip yapılması koşuluyla kadınlık hormonu (estrojen) içeren ilaçlar kullanılır.
Menopozda yapılabilecek ikinci türden tedavi uzun dönemde ortaya çıkan bazı sorunların azaltılmasını sağlamaktır. Menopozdan sonra uzun dönemde ortaya çıkan kemik erimesi, vajinada kuruluk veya kalp rahatsızlıkları gibi sorunlara ilaçlarla ve bazı önlemlerle çözüm bulunmaya çalışılır.