Endometriosis, (çikolata kisti) rahim içinde bulunan gebeliğin yerleşmesine yardımcı olan veya adet olmasını sağlayan dokulara ait hücrelerin rahim dışında bulunmasıdır. Endometriosis tedavi edilmezse uzun süreler boyunca kasık ağrısı, adetlerde sancı ve kısırlık yapabilir.
Endometriosis hastalığının nedeni rahim içindeki özel yapıdaki hücrelerin rahmin dışarısına yerleşmesidir, fakat bu durumun gerçek nedeni bilinmemektedir. Bu konuda birçok teori vardır, bunların arasında en önemlisi, adetler sırasında veya sezaryen olması gibi nedenlerle bu hücrelerin fiziksel olarak rahim dışına çıkması ve bulundukları yerde çoğalmasıdır. Bu hücreler karın içindeki kadınlık organlarında rahim, kordonlar, yumurtalıklar veya bağırsaklar üzerinde olabilir. Hatta endometriosis hücreleri bazen sezaryen sonrasında karın üzerindeki yara yerine yerleştiği görülebilir. Endometriosis hastalığı doğurgan yaşta, adetleri uzun süren veya sık adet gören, daha önce doğum yapmamış kadınlarda daha sık görülür. Endometriosis ayrıca bazı ailelerde kadınlarda daha sık görülür.
Endometriosis Hastalığında Belirtiler
Endometriosis durumunda kadınlarda karın ağrıları özellikle adetler sırasında çok artacaktır. Bu hastalıkta yıllar içinde giderek artan adet sancıları görülebilir. Hastalık önce karın içindeki dokular üzerinde küçük odaklar olarak başlar. Bu noktalar bazen başka nedenlerden dolayı yapılan laparoskopi sırasında küçük kırmızı noktalar olarak gözle görülebilir. Bu küçük hücre toplulukları zaman içinde büyüyebilir, giderek daha fazla ağrı ve diğer belirtilere neden olmaya başlayabilir.
Endometriosisin bazı kadınlarda yarattığı diğer bir sorun da özellikle yumurtalıklar ve etrafında “çikolata kisti” adı verilen içinde bazen koyu kırmızı bir sıvı bulunan kistlere neden olmasıdır. Bu kistler bazen büyük çaplara kadar ulaşabilirler ve büyüdükçe kasık ağrısı gibi yakınmaların da artmasına neden olabilir. Nadiren bazı kadınlarda endometriosis hücreleri mesane ve kalın bağırsakların çeperlerine zarar verebilir, bunun sonrasında idrar ve gaytada kan görülmeye başlayabilir.
Endometriosis Kısırlık Yapabilir
Uzun süreli kısırlık durumu olan kadınların yaklaşık %30’unda endometriosis görülmektedir. Bu hastalığın neden kısırlık yaptığı kesin olarak bilinmemektedir, gerçekte endometriosisin yumurtlamayı ve adetleri engellemez. Bu konudaki yaygın inanış, yani endometriosisin yumurtalık ve kordonlarda fiziksel olarak bozukluklar yaratarak bu organların normal çalışmasını bozması ve kısırlık durumu oluşturması doğru değildir.
Endometriosis Tanısı
Genç kadınlarda giderek artan adet sancısı, nedeni belirlenemeyen kasık ağrıları veya gebelik olmaması durumu varsa sorunun endometriosis olabileceği düşünülmelidir. Bu tanının kesinleşmesi için öncelikle jinekolojik muayene ve vajinal ultrason yapılmalıdır. Bu muayene sırasında kasık ağrısı ve ultrasonda kitle görünümü tanıya yakınlaştıracaktır. Endometriosis hastalığının daha iyi incelenmesi için manyetik rezonans (MR) ile görüntüleme işe yarayabilir.
Endometriosis Tedavisi
Kadınlarda ağrı fazla değilse, çocuk istemi veya karın içinde büyük bir kitle yoksa ilaç tedavisi ile endometriosis hastalığını izleme ilk yaklaşım olabilir. Bu hastalıkta ilaç tedavisi için ağrı kesiciler, rahim içine hormonlu spiral takılması ve doğum kontrol hapları gibi hormon ilaçları kullanılabilir.
Ultrason veya diğer görüntüleme yöntemleriyle büyük bir kitle saptandıysa ameliyat kararı verilebilir. Endometriosis hastalığında günümüzde sıklıkla laparoskopi ile cerrahi tedavi yapılır. Kitlenin durumuna göre daha az sıklıkla laparotomi denilen eski biçimde ameliyat gerekli olabilir. Cerrahi tedavi ile kitleler veya çikolata kistleri olabildiği kadar fazla hacimde alınarak, organlar üzerindeki baskı azaltılır ve normal yapıya gelmeleri sağlanmaya çalışılır. Yaş durumu ve çocuk istemi uygun hastalarda endometriosis ameliyatı sırasında rahim ve yumurtalıkların tamamen alınması endometriosis için kesin çözüm olabilir.
Endometriosis hastalığının kesin bir tedavisi yoktur fakat ilaç tedavisi veya cerrahi tedavi ağrıları çok azaltabilir, kısırlık tedavisine yardımcı olabilir. Endometriosis hastalığına ait kitleler, gebelik olursa veya kadın menopoz dönemine girerse küçülebilir. Endometriosis olan kadınlarda yumurtalık kanseri olma riski artacaktır, fakat ilaç tedavisinde sıklıkla kullanılan doğum kontrol hapları bu riski azaltacaktır.
Evde Endometriosis Tedavisi
Bu hastalıkta ağrılar sırasında sıcak banyo, kasıklara sıcak uygulama ağrılara iyi gelebilir. Düzenli olarak spor yapmanın ağrılar için yararlı olduğu bilinmektedir.